Thiên niên kiện là một trong những cây thuốc Nam quý hiếm mang đến nhiều công dụng tuyệt vời đối với sức khỏe con người. Như cái tên đã thể hiện tất cả, thiên là nghìn, niên là năm, kiện là khỏe, hàm ý rằng uống vị thuốc này vào thì có nghìn năm khỏe mạnh. Đặc biệt tác dụng chữa đau nhức xương khớp, tê bì chân tay ở người cao tuổi rất là hiệu quả. Bài viết dưới đây là làm rõ hơn về công dụng, cách dùng và một số lưu ý khi áp dụng dược liệu này nhé.
Tìm hiểu về dược liệu thiên niên kiện
Tìm hiểu chung về Thiên niên kiện
Thiên niên kiện tên khoa học là Homalomena accubta, còn được gọi với nhiều tên khác nhau như Cây bao kim, Sơn thục,...Cây có nguồn gốc từ Malaysia, thường mọc ở những nơi ẩm ướt, gần bờ suối. Ở nước ta, cây mọc hoang rất nhiều, nhất là các vùng núi rừng.
Đặc điểm hình thái
Cây thuốc thuộc thân thảo, sống lâu năm nhờ vào thân rễ mập, bò dài, có mùi thơm, khi bẻ ngang có rất nhiều xơ. Lá thiên niên kiện mọc từ thân rễ, so le, cuống dài, bề mặt lá có màu xanh và nhẵn, rộng khoảng 9 - 11cm, dài 13 - 15cm. Phiến là sáng bóng, đầu nhọn, hình mũi tên, mép nguyên.
Cụm hoa thiên niên kiện gồm những bông mo có màu xanh dài 4 - 6cm, không rụng, nở vào tháng 3 - 4 hằng năm. Quả mọng, thuôn dài, nhiều hạt có rạch.
Hình ảnh cây thiên niên kiện
Bộ phận dùng và thành phần hóa học
Bộ phận được dùng làm thuốc là phần thân rễ của cây, đoạn thẳng hoặc cong queo. Dược liệu có nhiều xơ, cứng, dài 10 - 30cm, đường kính 2 - 5cm. Mặt ngoài có màu nâu sẫm, nhiều nếp nhăn, có vết tích của rễ con. Trên dược liệu có một số sợi vàng lởm chởm, ngửi có mùi thơm, hơi hắc vị cay.
Theo kết quả nghiên cứu, rễ của Thiên niên kiện có chứa nhiều hợp chất sesquiterpenoid. Thân rễ chứa khoảng 0.8 - 1% tinh dầu ( theo phần rễ khô kiệt ). Tinh dầu có màu vàng nhạt, mùi thơm, dễ chịu. Trong đó có chứa 2% este tính theo linalyl acetate, 40% l-linalol. Ngoài ra còn chứa limonene, acetaldehyde, sabinen, aldehyde propionic, a-terpinen.
Thu hái và cách chế biến
Thiên niên kiện được thu hoạch quanh năm, sau khi hái về, đem đi rửa sạch để loại bỏ bùn đất và bụi bẩn. Sau đó đem đi cắt thành từng khúc 10 - 20cm và sấy ở 50 độ C. Bước cuối là đem đi phơi khô hoàn toàn ngoài nắng hoặc sấy.
Ngoài ra còn có thể bào chế dược liệu này bằng cách ngâm rượu thiện kiện: Rễ sau khi đã phơi khô, mài chung với rượu. Ngoài ra còn có thể đem đi ủ cho mềm rồi thái thành lát, phơi trong râm hoặc sấy nhẹ nhàng cho khô. Hoặc dùng tươi, đem đi giã nát rồi thoa lên chỗ đau nhức.
Thiên niên kiện có tác dụng gì theo Y học cổ truyền?
Theo Y học cổ truyền, dược liệu có vị đắng, cay, tính ấm, quy vào kinh Can và thận, có tác dụng trừ phong thấp, mạnh gân cốt. Được ứng dụng để trị các chứng đau lưng mỏi gối, tê bì chân tay, khớp sưng đau, lạnh khớp,...
Đối với y học Trung quốc, thiên niên kiện chữa bệnh gì? Thực tế, tại đây thân rễ được dùng để trị gãy xương, ngã té gây tổn thương xương khớp, ngoại thương gây xuất huyết. Trị chứng đau dạ dày, tê bì chân tay, viêm dạ dày, phong thấp gây đau lưng, đau nhức xương khớp. Còn theo Ấn độ, thân rễ sẽ được dùng là chất kích thích và chất thơm. Họ sẽ dùng bột thân rễ cho vào thuốc lá hoặc các thành phần bột khác để hít. Tinh dầu được dùng làm nước hoa, toàn cây dùng để chữa bệnh ngoài da.
Dược liệu có công dụng giảm tê bì chân tay
Cách sử dụng thiên niên kiện: Ngày nên dùng từ 4 - 9g, nên dùng phối hợp cùng các bài thuốc khác hoặc dùng ngâm rượu. Khi muốn dùng ngoài, thì nên dùng thân rễ tươi để giã nát, sao nóng và bóp vào chỗ vị đau. Hoặc ngâm cùng rượu để xoa bóp vào chỗ đau nhức, tê bì.
Công dụng của thiên niên kiện theo Y học hiện đại
Các nhà khoa học đã nghiên cứu và cô lập được 3 hợp chất mới thuộc nhóm eudesmane sesquiterpenoid cùng với 8 hợp chất đã biết trước. Những chất này có khả năng kháng khuẩn trên 6 dòng vi khuẩn khác nhau, tuy nhiên tính kháng khuẩn hơi yếu.
Vào năm 2008, nhóm nghiên cứu tại đại học Dược Trung quốc đã chứng minh được hoạt chất trong nhóm sesquiterpenoid có khả năng tăng sinh và biệt hóa các tế bào xương trong quá trình thí nghiệm. Chiết xuất từ dược liệu còn có tác dụng ức chế sự phát triển của vi khuẩn Pseudomonas stutzer, chống lại những enzym gây phá hủy các chất trung gian truyền thần kinh.
Tinh dầu được dùng làm hương liệu trong nước hoa
Đồng thời những thành phần trong dược liệu còn có tác dụng giảm đau nhức cơ xương khớp, chữa phong tê thấp và mạnh gân cốt. Nước sắc từ cây sẽ giúp chống tình trạng đông máu, tăng lưu thông máu trong cơ thể. Tinh dầu được dùng làm hương liệu trong công nghệ sản xuất nước hoa. Ngoài ra không thể không kể tới khả năng kích thích hoạt động của cơ quan tiêu hóa.
5 bài thuốc thiên niên kiện phổ biến
Bài thuốc chữa đau nhức xương khớp
Chuẩn bị: 12g Thiên niên kiện, 8g bạch chỉ và 10g cốt toái bổ.
Thực hiện: Đem tất cả dược liệu sắc uống và duy trì hằng ngày.
Bài thuốc giúp giảm triệu chứng đau lưng mỏi gối
Chuẩn bị: 12g thiên niên kiện, 8g quả dành dành và 10g rễ bưởi bung.
Thực hiện: Đem tất cả cả dược liệu đi ngâm với rượu, duy trì uống hằng ngày.
Bài thuốc chữa tê bì chân tay, đau xương khớp ở người cao tuổi
Chuẩn bị: Thiên niên kiện, kim ngân hoa, ké đầu ngựa, thổ phục linh, dây đau xương, cây xấu hổ, cà gai leo, hy thiêm và cỏ xước, mỗi dược liệu có lượng bằng lượng nhau.
Thực hiện: Đem tất cả mang đi rửa sạch, sau đó đun sôi với nước theo tỷ lệ 1:1, chế thành rượu thuốc hoặc siro.
Bài thuốc chữa tê bì chân tay
Chuẩn bị: 12g các vị thuốc sau: thiên niên kiện, thương nhĩ tử (sao vàng), ngải cứu, 16g cỏ mực, 18g thổ phục linh, 40g rễ cỏ xước, 28g hy thiêm.
Thực hiện: Đem tất cả dược liệu sắc nước uống, ngày dùng 1 thang thuốc.
Dược liệu thiên niên kiện đi ngâm rượu
Chuẩn bị: 1kg củ thiên niên kiện; hổ cốt, ngưu tất, câu kỷ tử mỗi vị 100g
Thực hiện: Đem nguyên liệu đi rửa sạch, thái nhỏ rồi hơi khô và sao vàng hạ thổ. Sau đó đem đi ngâm với 2L rượu trắng trên 40 độ. Ngâm trong bình thủy tinh hoặc sành trong 1 tháng. Lưu ý nên để bình rượu ở nơi thoáng mát, khô ráo và tránh ánh nắng từ mặt trời.
Những lưu ý khi sử dụng thiên niên kiện
Thiên niên kiện tuy là một vị dược liệu quý, lành tính và có nhiều tác dụng, nhưng để mang lại hiệu quả tốt nhất, người bệnh vẫn cần phải lưu ý một số điều sau:
Chống chỉ định với người âm hư nội nhiệt, nhức đầu, táo bón.
Khi dùng dược liệu ngâm rượu, không nên dùng quá nhiều, không được uống quá 2 lý nhỏ mỗi ngày vì có thể gây nên tác dụng không mong muốn như ngộ độc, đau đầu, chóng mặt, nôn ói.
Khi áp dụng bài thuốc, chỉ nên dùng tối đa 10g dược liệu khô mỗi ngày.
Hiệu quả mang lại còn phụ thuốc vào cơ địa, tình trạng sức khỏe của mỗi người. Do đó trước khi sử dụng hãy tham khảo ý kiến của bác sĩ.
Thiên niên kiện giá bao nhiêu đang là thắc mắc của không ít người. Hiện nay dược liệu đang được bán với mức giá 110.000 đồng/kg ở dạng khô.
Thiên niên kiện là một vị dược liệu quý với nhiều công dụng đối với sức khỏe, nhất là chữa các chứng đau lưng mỏi gối, đau nhức xương khớp, chân tay tê bì. Hy vọng qua bài viết trên sẽ giúp người bệnh nắm rõ thông tin về tác dụng, cách dùng dược liệu một cách hiệu quả. Đồng thời trước khi sử dụng bất kỳ bài thuốc nào hãy hỏi ý kiến của bác sĩ.
Xem thêm:
Bình luận bài viết
Bài viết có: 0 bình luận